न्यूजमधेश डेस्क
राजविराज, १८ माघ ।जातीय छुवाछुत निर्मुल पार्न देशमा ऐन, कानुन बनिसक्दा पनि यो नियन्त्रण हुन सकेको छैन् । उपल्लो जातले दलितसँग र दलितभित्रका सानो जातलाई दलितभित्रकै उपल्लो जातले अहिले पनि छुवाछुतको नजरबाट हेर्ने गर्छन् ।
जातीय छुवाछुत कायम रहेको अवस्थामा पनि उपल्लो जातका युवकले तल्लो जातका युवतीसँग भागेर भएपनि विवाह गरेका घट्ना बाहिर आउने गर्दछ । उपल्लो जातका युवकले तल्लो जातका युवतीसँग विवाह गरेको सुनिएपनि मधेशका जिल्लामा उपल्लो जातकी महिलाले तल्लो जातका पुरुषसँग विवाह गरेको दृष्टान्त न्यून नै छ ।
सप्तरीमा भने कसैले सोंच्न नसकेको एउटा विवाह भएको छ । मधेशमा सबैभन्दा तल्लो जातको रुपमा हेरिने डोम समुदायका पुरुषसँग उपल्लो जातकी महिलाले विवाह गरेको पाइएको छ । सुन्दा एकछिन विश्वास नलाग्ने घट्ना यथार्थ हो । र, डोम समुदायका पुरुषसँग विवाह गर्ने महिला खुशी–खुशी जीवन बाँचिरहेकी छन् ।
जिल्लाको सुरुङा नगरपालिका वडा नम्बर २, हर्दिया टोल निवासी रत्ना मरिक डोमसँग वैवाहिक बन्धनमा बाँधिएकी छन् लक्ष्मीकुमारी दास । सप्तरीकै डाक्नेश्वरी नगरपालिका–९, पत्थरगाडा माइती भएकी दास र मरिकबीच एक दशकअघि नै विवाह भएको हो । अहिले दुबैका चार जना छोरी छन् । जेठी छोरी ९ बर्षका, माइली ६ बर्षका छोरी रहेका रत्ना र लक्ष्मीलाई ३ बर्षअघि पनि जुम्ल्याहा छोरी नै जन्मिएको छ ।
विवाह गर्दाको शुरुवाती केहि बर्ष दुःख झेल्नुपरेका दुबै अहिले राम्रोसँग बसिरहेको बताउँछन् । लक्ष्मी अहिले ३९ बर्षको पुगेकी छन् भने रत्ना ४१ बर्षका भएका छन् ।
रक्सी बेच्दा र पिउँदाको प्रेम
सप्तरीको तत्कालिन पत्थरगाडा गाविस घर भएकी लक्ष्मी र हर्दिया गाविस घर भएका रत्नाको भेट्ने कुनै तात्पर्य नै हुँदैन्थ्यो । यो दुबै ठाउँ दूरीको हिसाबले पनि टाढा नै छ ।
लक्ष्मीका बुवा झण्डै दुई दशकअघि सिरहाको लहानस्थित खुटी खोला छेउमा रक्सी पसल थापेका थिए । डोम समुदायका रत्ना साथीसँग उनको पसलमा प्रायः रक्सी पिउन गइरहेका हुन्थे । लक्ष्मी पनि कहिलेकाहीं पसलमा आउँथिन् । घरबाट आवतजावत गरेपनि लक्ष्मी र रत्नाको देखादेख प्रायः हुन्थ्यो । ‘मलाई त शुरुमै लक्ष्मी राम्री लाग्न थालेकी थिइन्’ रत्ना सम्झन्छन्, ‘त्यस बेला त्यो कुरा सोंच्नु पनि पाप थियो । कारण, म जातको डोम, अनि लक्ष्मी उपल्लो जातकी ।’
भित्रभित्रै लक्ष्मीलाई मन पराउन थालेको रत्ना भने यो कुरा कसैसामु व्यक्त गर्न सक्तैन्थे । भन्छन्, ‘यो कुरा कसैले थाहा मात्र पाएको भए मलाई त्यस बेला मा¥थ्यो ।’
रत्ना मात्रै होइन लक्ष्मी पनि रत्नालाई भित्रभित्रै मन पराउन थालेकी थिइन् । तर, परिवारले कहिले नस्वीकार्ने भनेर उनी पनि चुप लागेरै बसिन् । भन्छिन्, ‘दुई चार दिनमै उहाँ राम्रो मान्छे हो भन्ने लागिसकेको थियो । तर, व्यक्त गर्ने ठाउँ पाइनँ । बुवाले थाहा पाएको भए खोलामै काटेर फालिदिने डर थियो ।’
डोम जातीको पानी समेत नखाने समाजले डोम पुरुषसँग माया, प्रेम अनि विवाहको कुरा सोंच्नु पनि विद्रोको कुरा थियो लक्ष्मीका निम्ति । उनी तत्काल यो बिद्रोको मनस्थितिमा पुगिनन् । दुबै जना मनमनै आपसी प्रेमको कुरा खेलाइरहन्थे ।
‘कहिलेकाहीं त रक्सी पिउन किन आएको भनेर रत्नालाई गाली पनि गरिहल्थें’ लक्ष्मी सम्झिन्छिन्, ‘तर, कुनै उत्तर आउँदैन्थ्यो ।’
त्यहीं जिस्काजिस्कीमा एकले अर्कालाई प्रेमको प्रष्टफुटित गरिएको बताउँछन् रत्ना र लक्ष्मी । दुबैलाई एकअर्काप्रति प्रेम भएको भाव बाहिरिएपछि एक भएरै छाड्ने उनीहरुले प्रण गरे । दुबै भागे । र, मन्दिरमा विवाह गरे ।
विवाहपछिको पीडा
डोम समुदायका पुरुष र उपल्लो जातकी महिलाले भागेर विवाह गरेको कुरा केहि दिनमै गाउँभरि फैलियो । रत्नालाई त उनकै परिवारले मार्नका लागि खोज्न थालेको बताउँछन् स्थानीय बालेश्वर चौधरी । ‘उनको परिवारले समातेर नबुझाए समग्र परिवारलाई नै ज्यानको जोखिम थियो’ चौधरी भन्छन्, ‘त्यस बेला रत्ना र लक्ष्मी लुकी–लुकी केहि बर्ष बिताएका थिए ।
पछि रत्नाको परिवारले वास्ता गर्न छोडेपछि दुबै खोला छेउमा टहरा बनाएर बसेका थिए ।
यता, लक्ष्मीको परिवारले धेरै दिनसम्म उनको खोजी ग¥यो । पछि उनीहरुले पनि वास्ता गर्न छाडेको लक्ष्मी बताउँछिन् । माहौल शान्त भएपछि दुबै जना मिलेर सरसफाईको काम थाले । अहिले गाउँमै सानो घर बनाएर उनीहरु जिविकोपार्जन गरिरहेका छन् ।
‘त्यस बेलाको पीडाबारे नसोध्नुस, धेरै याद पनि छैन’ आईतबार जिल्ला प्रशासन कार्यालय, राजविराजमा रत्नासँगै भेटिएकी लक्ष्मी भन्छिन्, ‘हाम्रो विवाह लेखिएको थियो, भयो । अब यसबारेमा केहि भन्दिनँ ।’
आफ्ना पिताका चार सन्तानमध्ये लक्ष्मी जेठी थिइन् । विवाह गरेपछि अहिलेसम्म माइततिरका कसैसँग पनि उनको सम्बन्ध छैन् ।
उनी नागरिकता बनाउन आफ्ना पति रत्नालाई लिएर जिल्ला प्रशासन कार्यालय आएकी थिइन् । भन्छिन्, ‘नगरपालिकामा सरसफाई गर्ने कामका लागि पनि नागरिकता माग्दा बनाउन आएकी हुँ ।’
दुबैले २०७० सालमै विवाह दर्ता गराइसकेका छन् । लक्ष्मीले थपिन्, ‘सानो जातका पुरुषसँग विवाह गर्दा सरकारले रकम दिने कुरा सुनेकी छु, तर पाउन सकेको छैन् । यसो दिलाइदिनुसन् ।’- ग्रीनमधेश
