जनकपुरधाम।प्रदेश नं. २ सदनमा बहुप्रतिक्षित र सर्वाधिक महत्व तथा चासोको विषयहरुले प्रवेश पाएका छन, त्यो हो प्रदेशको नाम र राजधानी । मलाई लाग्छ यो संगसंगै भाषा पनि प्याकेजमै आउनुपर्थ्यो तर आएन । यसले बहसलाई सुदृढ र निष्कर्षमा पुग्न सहज बनाउँथ्यो । जे भए पनि सदनमा प्रस्तुत प्रदेश नं.२ को नाम र राजधानीको बिषयमा बहस, छलफल र चर्चा सर्बत्र जारी छ ।
नामको सबालमा ब्यक्ति तथा दलहरुले स्कुलिङ तथा पृष्ठभूमिको आधारमा तर्क गरिरहेका छन् भने राजधानीको सन्दर्भमा भूगोल (पायक पर्ने र केही हदसम्म बीचमा पर्ने) मनोविज्ञानले काम गरिरहेको छ । तर मोटामोटी जनकपुरप्रतिको स्वीकार्यता महसुस गर्न पाईन्छ । जहाँसम्म प्रदेशको नामाकरणको सबाल छ, निकै जटिल र पेचिलो बिषय बन्दै गइरहेको छ । दुई तिहाई बहुमतले पारित गर्नुपर्ने कानुनी प्रावधानले बिगत डेढ वर्षदेखिको गाँठोलाई झन दरिलो बनाइदिएको छ । यसमा दुईटा दृष्टिकोण स्पष्ट देखिन्छ :-
१. सत्तापक्ष (सपा-राजपा) मधेस आन्दोलनको पृष्ठभूमि र खासगरी २०६३, २०६४ र २०७२ आन्दोलनको सबभन्दा लोकप्रिय नारा “मधेस प्रदेश” को पक्षमा देखिन्छ । साथै राज्यपक्षसंग भएको ऐतिहासिक ८ बुँदे सम्झौतामा उल्लेख भएअनुसार “मधेस प्रदेश लगायत अन्य प्रदेशहरु हुनेछ” भावनाको कदर गर्दै साथै स्वस्फुर्त रुपले जनआक्रोशले प्रायस सबै साइनबोर्डमा नेपाल सरकारको ठाउँमा मधेस सरकार लेखेर जनमत प्रकट गरिसकेको अवस्था छ । मधेस शब्दावली राजनीतिक रुपमा स्थापित भइसकेको छ ।
यो राज्यको एउटा पक्षको रुपमा मजबुतीका साथ प्रस्तुत भएको छ । मधेस भन्ने बित्तिकै पूर्वमा मेचीदेखि पश्चिम महाकालीसम्मका सम्पूर्ण जातजाति भाषाभाषी बर्ग समुदायलाई समेट्छ । यो भूभागका सम्पूर्ण जनसमुदायको पहिचान, स्वाभिमान र सम्मानको प्रतिनिधित्व गर्छ । जयमधेस भन्ने बित्तिकै मधेस बिरोधी शक्तिको मुटु काँप्छ । जहाँसम्म हाम्रै कतिपय मधेसवादी मित्रहरु मध्यमधेसको वकालत गर्दै आएका छन् । उहाँहरुसँग मेरो अनुरोध छ, मधेसलाई हामी आफैले मध्य, पूर्व, पश्चिम, सुपको नाममा बिभाजन नगरौं । एक मधेसको अवधारणामा नै अगाडि बढौं । तसर्थ यो प्रदेश नं.२ को नाम मधेस प्रदेश राखेर मधेसको अन्य जिल्ला तथा भूभागहरुको भावनालाई समेटेर दीर्घकालीन रणनीतिकासाथ समग्र मधेस प्रदेश प्राप्तिको लक्ष्यमा अगाडि बढौं ।
२. प्रतिपक्ष नेकपा र नेकाको धेरै हदसम्म प्रदेश नामाकरण सम्बन्धी अबधारणा लगभग एउटै हो । एउटाले मिथिला-भोजपुरा र अर्कोले मिथिला भनेको यदाकदा सुन्नमा आएको छ । यद्यपि संघीयता, प्रदेश बारे यि दुईटै दल कन्फ्युजनमा देखिन्छ । यि दलहरु बीच एउटा सामिप्यता छ,त्यो हो मधेस आन्दोलनको ताकतमा स्थापित संघीयता र मधेस आन्दोलनको सबभन्दा लोकप्रिय नारा “मधेस प्रदेश” को बिरोध गर्नु । यो बाहेक यि दुई दलबीच अरुकेही मिल्दैन । उहाँहरुले कर्मकाण्डी नै भए पनि प्रतिपक्षी धर्म निर्वाह गरिरहेका छन् ।
नेकपा र नेकाले सात प्रदेश मध्ये कहिकतै पनि भाषाको आधारमा प्रदेशहरुको नामाकरणबारे बोलेको छैन । तसर्थ यि दुईटै दलको मुख्य अभिप्राय मधेसी जनताको चाहनामा आघात पुर्याउनु हो यस बाहेक केहि होइन । अन्त्यमा, आजको दिनमा मधेस यो देशमा एउटा राजनीतिक शक्तिको रुपमा स्थापित भएको छ । यो पुर्व देखि पश्चिम सम्मको सम्पूर्ण तराई मधेशको जिल्ला, समुदाय, भुगोल, संस्कृति, भाषा, पहिचान समग्रलाई जोड्ने एउटा मात्र शस्त्र र शास्त्र हो ।
यो प्रदेश नं २ लाई भौगोलिक र राजनीतिक वैमनस्यताको कारण आठ जिल्लामा मात्र सिमित गरिएको भएता पनि यसले पुर्बको झापा,मोरङ र सुनसरीको पनि भावना समेटेर अगाडि बढ्दैछ । पश्चिमको मकवानपुर, चितवन, दाङ, नवलपरासी, रुपन्देही, र कपिलवस्तुका साथै बाँके-बर्दियाको पहिचान स्वाभिमान र सम्मानको निम्ति लडिरहेको छ । त्यति मात्र नभई सुपका थारु दाजुभाई तथा दिदीबहिनीहरुको अस्तित्व रक्षाको लागि पनि संघर्षत छन । तसर्थ, मधेस प्रदेश एकमात्र विकल्प हामी सामु खडा छ । यो नामलाई स्वागत गरौं । जहाँ जे पार्टी रहनुस । तपाईको अस्मिता र अस्तित्वको रक्षा मधेसले नै गर्ने छ । जय मधेस ।
लेख : राज्यमन्त्री सुरेश मण्डल
